[preview] Phía sau nghi can X - Higashino Keigo

Việc nghĩ ra một bài toán vô cùng khó và việc giải bài toán đó, việc nào khó hơn?

Việc xây dựng nên một câu chuyện trinh thám và phá án cũng giống như trò chơi của nhà ảo thuật và người xem nó. Thực tế, ảo thuật gia không phải những người phi thường, chỉ là họ biết được cách thức dẫn con mắt của người xem đi chệch với hướng đúng. Và tiểu thuyết trinh thám cũng vậy, một khi nhà văn đã tìm ra con đường đánh lạc suy nghĩ của độc giả, cuốn tiểu thuyết đó sẽ trở nên vô cùng hấp dẫn.

Và điều đó cũng đúng luôn với cả đôi dòng tóm tắt mà bất cứ độc giả nào cũng có thể đọc được khi cầm trên tay cuốn tiểu thuyết trinh thám Phía sau nghi can X của văn hào Higashino Keigo:

“Khi nhấn chuông cửa nhà nghi can chính của một vụ án mới, điều tra viên Kusanagi không biết rằng anh sắp phải đương đầu với một thiên tài ẩn dật. Kusanagi càng không thể ngờ, chỉ một câu nói vô thưởng vô phạt của anh đã kéo người bạn thân, Manabu Yukawa, một phó giáo sư vật lý tài năng, vào vụ án. Và điều làm sững sờ nhất, đó là vụ án kia chẳng qua cũng chỉ như một bài toán cấp ba đơn giản, tuy nhiên ẩn số X khi được phơi bày ra lại không đem đến hạnh phúc cho bất cứ ai…”

Chúng ta thấy điều gì ở phần tóm tắt này nhỉ?
Một sự mẫu thuẫn rất rõ ràng giữa một bên là bài toán cấp ba đơn giản bên kia là thiên tài ẩn dật và phó giáo sư vật lý tài năng. Chắc chắn rằng điều này sẽ khiến cho không ít fan của thể loại truyện trinh thám không ngần ngại bỏ tiền ra mua cuốn tiểu thuyết này về nghiền ngẫm. Chúng ta đang kì vọng sẽ được đồng hành cùng với điều tra viên Kusanagi tìm hiểu bí ẩn Phía sau nghi can X

Tuy nhiên,
Tôi phải khẳng định rằng bạn đã phạm phải hai sai lầm to lớn nếu tin vào lời dẫn đó.

Thứ nhất, nhân vật trung tâm của Phía sau nghi can X không phải là chàng điều tra viên Kusanagi như cái dẫn chuyện đã chỉ ra như thế. Người mà độc giả sẽ được đồng hành trong suốt quá trình khám phá vụ án giết người kì lạ này lại chính là hung thủ. Thú vị là ở chỗ, tất cả chúng ta đều biết danh tính của anh ta, biết luôn cả mục đích và phương thức mà anh ta thực hiện tội ác.

Tiểu thuyết trinh thám bắt đầu từ cái chết của một tên chồng tệ bạc mang tên Togashi Shinji. Hắn ta bị giết bởi bàn tay người vợ đã li dị là Hanaoka Yasuko khi đang cố tấn công tinh thần chị này vì muốn tư lợi chút đỉnh về tiền bạc. Trong cái chết của hắn còn có sự góp mặt của Misato, con riêng của Yasuko với người chồng trước đó nữa. Và giữa lúc hoảng loạn vì một cái xác chết ngất giữa nhà, người hàng xóm của Yasuko, một giáo viên cấp III, thiên tài toán học Ishigami Tetsuya với biệt danh Daruma* Ishigami, đã xuất hiện. Lạnh lùng và có phần bình thản. Đó là thái độ của Ishigami trước tình huống hiển hiện trước mắt. Không một ai biết được rằng chính trong lúc đó, bộ não tài ba kia đang vận hành hết công suất để lên một kế hoạch hoàn hảo nhằm giúp cho mẹ con nhà Hanaoka thoát khỏi tội danh giết người. Lí do để Ishigami sẵn sàng nhúng tay vào tội ác, đơn giản bởi vì anh yêu người đàn bà mang tên Yasuko…
Hai ngày sau đó, cảnh sát phát hiện ra xác một người đàn ông được xác định danh tính là Togashi Shinji bên bờ đê Edogawa. Công cuộc truy tìm thủ phạm ngay lập tức khoanh vùng Hanaoka Yasuko là đối tượng tình nghi số một. Tuy nhiên, chứng cớ ngoại phạm của Yasuko lại là thứ tồn tại mà khó lòng nào kiểm chứng được…

Cũng chính từ đây, cái bẫy thứ hai mà người dẫn chuyện đã tính “lừa phỉnh” bạn được hé lộ. Bài toán mà nhà văn Higashino Keigo bày ra trước mắt độc giả hoàn toàn không đơn giản như cái ý chẳng qua cũng chỉ như được đề cập tới phía bên trên kia. Câu chuyện Phía sau nghi can X giống như một quả bom có đến hai ngòi nổ kích hoạt vậy. Nhìn bề ngoài, vụ án giết người này tưởng chừng như thật giản đơn. Tuy nhiên, chính cái lúc độc giả thốt lên hai chữ mang hàm ý coi nhẹ thử thách trinh thám kia thì cũng là lúc họ lạc vào mê cung của kế hoạch đánh lạc hướng hoàn hảo mà Daruma Ishigami đã bày ra, không chỉ với riêng những điều tra viên trong câu chuyện. Hãy tin tôi đi, kết thúc của câu chuyện phá án này là một cú sốc không thể ngờ.

Nếu xét về phương diện nghệ thuật, mọi tình tiết, mọi hình ảnh trong tác phẩm đã được nhà văn Higashino sắp xếp miêu tả một cách đầy tính toán, nó hoàn hảo như một bộ phim được đề cử giải Oscar về dựng phim vậy. Tuy nhiên, giá trị của tác phẩm này hơn hết thảy vẫn là ở câu chuyện bên trong nó. Vượt lên trên nội dung trinh thám, Phía sau nghi can X là câu chuyện về những con người, những mảnh đời. Thành công của tác phẩm này chính là việc tạo ra những mâu thuẫn cho người đọc mà tất cả đều xoay quanh một hình tượng Daruma Ishigami.

Khi những trang cuối cuốn tiểu thuyết gập lại, cảm xúc của độc giả trở nên rối bời. Ta kinh sợ một bộ não ưu việt đã bày ra một kế hoạch tội ác không hiểu là quá tuyệt vời hay là quá tàn nhẫn? Hay ta thương cảm cho cái kẻ cô đơn mà cả đam mê toán học lẫn tình yêu đều không thể nào đạt tới? Giá trị của tình yêu khiến con người ta sẵn sàng hi sinh tất cả? Hay là vì tình yêu bất cứ tội ác nào cũng có thể gây ra?...

Tôi không thể trả lời cho bạn được điều gì trong cả trường câu hỏi đối lập phía bên trên kia. Những giải đáp đó chỉ có thể là chính bạn tự tìm ra trong hành trình khám phá bí ẩn Phía sau nghi can X – tác phẩm đã vinh danh Higashino Keigo với Giải thưởng văn học Naoki danh giá lần thứ 134.

© Nguyệt Phong Anh
14/2/2010

Daruma là tên một loại búp bê của Nhật. Búp bê này chỉ có đầu, không có chân và tay. Đầu Daruma thông thường được sơn màu đỏ, khuôn mặt có vẽ nhiều râu bằng sơn màu đen. Chỉ duy nhất hai mắt là màu trắng. Khi ước một điều gì đó, người ta vừa ước vừa dùng sơn đen sơn một bên mắt (thường là mắt phải), khi điều ước trở thành hiện thực thì sẽ sơn nốt mắt còn lại.